Sauna’nın Tarihi

• Saunanın genellikle Finlandiya’da icat edildiği düşünülür. Ancak Finlandiyalılar, bu konuda her şeyi kendilerine mâl etmek istemezler, sadece hak ettikleri kadarını yeterli bulurlar. Saunayı ilk kez kimin yaptığından ziyade, bugünkü kültür hayatının yüksek standartlarına kimin getirdiği daha önemlidir. Sauna Finlandiya’da yeniden hayat bulup geliştirilmiştir, çünkü Fin halkı orman ve tabiatla içiçe yaşar ve saunayı günlük hayatlarında kullanmaktan asla vazgeçmezler. Bu tutum kısmen bir gelenek olmaktan başka, Finlandiyalıların insan bedenini sağlıklı kılmak için tarihsel olarak benimsedikleri bir tavırdır. Bu nedenle, Finlandiyalılar, günümüzde bile sauna kültürünün ve sauna keyfinin muhafızlarıdır.
• Sauna Finliler için her zaman önemli olmuştur. Bin yıldan fazla bir mazisi olan sauna, önceleri banyo yapmak için yapılmış bir yerdi, ancak bolca suyun bulunduğu tek temiz yer olması nedeniyle doğum yapmak ve hastaları iyileştirmek amaçları için de kullanılmıştır.
• Günümüzde Finlandiya’da 2 milyon civarında sauna olduğu tahmin edilmektedir ki, bunun 1.2 milyonu özel apartman dairelerinde, yazlıklarda, otellerde ve halk yüzme havuzlarında bulunmaktadır.
• Tarihe bakınca, Finlandiya’da çeşitli sauna tipleri bulunduğunu ve ayrıca diğer kültürlerde de ter banyosu olarak kullanılan, her milletin kendine has mekânları olduğunu görmekteyiz. Amerikan yerlilerinin ter odası veya inipi, Rusların bania ve Türklerin hamam olarak adlandırılan buharlı banyoları vardır.
• Finlandiyalıların kökeni binlerce yıl ötesinde orta Asya’dan gelen göçebe kabilelere dayanır, bunlar doğuya ve kuzeye doğru dağılarak güneybatı Rusya, Slovakya, Macaristan, Litvanya, Estonya ve nihayetinde Suomi halklarını meydana getirmiştir. Finlandiya’da civarda gezen ve sonradan Finlandiyalıları oluşturan bu göçebe insanların ilkel saunaları vardı. İlk başta yerdeki çukurları ısıtıp, etrafını branda benzeri bir bezle kaplayarak sıcak bir banyo yapma yeri yaptılar. İçinde ateş yakılan bu çukurlukta halen sönmemiş ateş olduğunda yıkanacak kişi saunaya girmeden önce ateşin sönmesini beklerdi. Amerika yerlilerinin ter odası bu tür saunalara çok benzer.
• Bu tür sıcak odalar daha sonra dumanlı saunaya dönüştü, bu şimdiki saunaların en geleneksel şeklidir. Sauna kelimesi Fince “duman” anlamına gelen “savuta” kelimesinden türemiştir. Dumanlı saunada bacasız bir ocak vardı ve ateş doğrudan taşları ısıtırdı, duman çatının altındaki ufak bir delikten dışarı verilirdi. Ocak ise sıva kullanılmadan dizilen taşlarla inşa edilirdi, bu ocakların ısınması saatlerce sürmekteydi. Dumanlı saunalar 1920’lerin sonuna kadar kullanılmıştır ve bu tarihten sonra, yeni tip ısıtıcılar geliştirildikçe yavaş yavaş ortadan kalktı.
• Sauna tipleri geliştirildikçe sauna ısıtıcıları da hem teknolojik yönden, hem de model olarak oldukça değişiklikler geçirmiştir. Eski sauna ısıtıcısı modelleri, büyük odun sobalarıydı ve bunlar yakıldıktan sonra gerekli sıcaklığa ulaşmaları uzun zaman almaktaydı.
• Günümüzde pek çok sauna ısıtıcıları mevcuttur, bunlar elektrikli, gazlı, geleneksel odunla yakılanlar veya infrared ısıtıcılar olarak sayılabilir. En çok fabrika üretimi sabit ısı modelleri (bu demektir ki, sürekli olarak yanan bir ocak var) kullanılır, çünkü bunlar az yer kaplar ve pek çok yönden eski tiplere göre daha kullanışlıdır.
• Çoğu modern ısıtıcılar, kullanım kolaylığı ve nispeten ucuzluğu nedeniyle elektrik kullanmaktadır, ancak halen odunlu ısıtıcılar da tercih edilebiliyor. Odunla ısıtılan sauna, elektrikli saunaya göre insana biraz daha farklı duygular hissettirebilir. Ahşap sauna son zamanlarda fazla ilgi görmekte ve odunla ısıtılan tipte saunalardan başka dumanlı saunalar da yeniden hayatiyet kazanmaktadır.